GIỚI THIỆU

Việc đánh giá và phát hiện số lượng các trường hợp phản ứng dị ứng tiếp xúc với mỹ phẩm không hề đơn giản. Nhìn chung, người tiêu dùng khi gặp những vấn đề liên quan đến mỹ phẩm thường hỏi ý kiến bác sĩ nếu họ phát hiện nguyên nhân là do sản phẩm họ đang dùng hoặc nếu tình trạng viêm da vẫn còn khi đã thay thế sản phẩm nghi ngờ bằng một sản phẩm khác. Do đó, chỉ một tỷ lệ nhỏ người tiêu dùng gặp những vấn đề không dung nạp mỹ phẩm tìm đến bác sĩ da liễu. Hơn nữa, các phản ứng mỹ phẩm có thể biểu hiện ở các dạng lâm sàng bất thường, có thể dẫn đến chẩn đoán sai lầm. Nhìn chung, các tác dụng phụ được được báo cáo đầy đủ, chắn chắn cho ngành mỹ phẩm, có được thông tin tin cậy nhất về lĩnh vực này chủ yếu từ một số tương đối ít các bác sĩ thẩm mỹ, những người tập trung vào các vấn đề không dung nạp mỹ phẩm và từ các báo cáo trong tài liệu mà phần lớn là định nghĩa lỗi thời. Đôi khi, các chủ thẩm mỹ viện và người tiêu dùng báo cáo những phản ứng phụ nhưng trong hầu hết các trường hợp những thông tin này rất khó để đánh giá khách quan nếu không được các bác sĩ da liễu kiểm tra. Sử dụng các sản phẩm mỹ phẩm cho da có thể gây kích ứng, nhạy cảm với ánh sáng, các phản ứng dị ứng tiếp xúc, cũng như nổi mề đay tiếp xúc. Nhìn chung, hầu hết các phản ứng phụ trên da với các sản phẩm mỹ phẩm là kích ứng tự nhiên và người có da nhạy cảm như các tình trạng viêm da dị ứng, đỏ da hoặc viêm da tiết bã có khả năng bộc lộ các phản ứng như vậy. Tuy nhiên, các phản ứng dị ứng tiếp xúc thường được chú ý đến hơn do đó có khuynh hướng được đánh giá quá cao. Thật ra, việc xác định các chất gây dị ứng trong mỹ phẩm là một nhiệm vụ không đơn giản chút nào. Nó đòi hỏi những kỹ năng đặc biệt và sự quan tâm của bác sĩ da liễu, mặc dù ghi nhãn các thành phần mỹ phẩm đang tạo thuận lợi cho nhiệm vụ này.

CÁC YẾU TỐ GÓP PHẦN GÂY RACÁC PHẢN ỨNG DỊ ỨNG TIẾP XÚC VỚI SẢN PHẨM MỸ PHẨM

Tần suất sử dụng

Người ta có thể mong chờ các sản phẩm sử dụng thường xuyên gây ra nhiều phản ứng da hơn các sản phẩm độc quyền, đơn giản bởi vì nhiều người đang gặp tình trạng dị ứng nguyên nhân do sử dụng sản phẩm thường xuyên. Điều này không có hàm ý nói đến chất lượng của những sản phẩm này.

Thành phần

Một công thức phức tạp có thể vừa tích cực vừa tiêu cực đối với tính chất dị ứng liên quan. Một trong những nguyên tắc để tạo ra những mỹ phẩm ít dị ứng và nước hoa là sự đơn giản của công thức. Càng ít các thành phần, càng dễ dàng để xác định chất gây dị ứng và sẽ ít nguy cơ hiệp đồng hơn. Sự hiện diện của nhiều thành phần hơn dẫn đến tăng khả năng nhạy cảm của da với các thành phần đó. Các chất bảo quản cần cho các sản phẩm dạng nước hoặc dễ bị nhiễm bẩn là các chất dị ứng phổ biến. Khó để kết hợp các thuộc tính kháng khuẩn và kháng nấm mạnh với tính dị ứng thấp. Thật vậy, rất khó để hạn chế hoạt tính sinh học của một chất ở một phạm vi nào đó.

Nồng độ của các thành phần

Mặc dù sử dụng nồng độ thấp không đảm bảo an toàn tuyệt đối nhưng tỷ lệ nhạy cảm thật sự là do nồng độ chất gây dị ứng, ít nhất ở một mức độ nào đó. Những trường hợp dị ứng với các chất bảo quản methyl (chloro) isothia-zolinone làm sáng tỏ điều này. Ban đầu, ở nồng độ 50ppm, chất này được phép sử dụng trong các sản phẩm mỹ phẩm ở cộng đồng châu Âu, sau đó nồng độ này được sử dụng trong một số sản phẩm, đã có sự bùng phát các phản ứng dị ứng tiếp xúc với nó. Tần suất của các phản ứng tích cực giảm đáng kể không chỉ do giảm sử dụng và hạn chế với các sản phẩm làm sạch mà còn do nồng độ sử dụng đã được giảm khoảng 15 đến 7,5ppm (theo khuyến cáo của nhà sản xuất). Tất nhiên khi mà một bệnh nhân trở nên nhạy cảm, thậm chí ở nồng độ thấp vẫn có thể gây ra phản ứng kích ứng.

Độ tinh khiết của các thành phần

Không thể tinh chế các nguyên liệu thô thành tinh khiết tuyệt đối. Kiểm soát chất lượng các nguyên liệu thô và các sản phẩm cuối cùng nghiêm ngặt hơn hoặc ít hơn từ lâu đã là thực hành chung trong sản xuất mỹ phẩm hiện đại. Tuy nhiên, người ta không bao giờ có thể loại trừ khả năng nhạy cảm của các tạp chất trong các nguyên liệu này.

Sử dụng phổ biến các thành phần mỹ phẩm trong dược phẩm

Bệnh nhân dễ dàng trở nên nhạy cảm với các sản phẩm dược phẩm tại chỗ, không giống như mỹ phẩm, hầu hết chúng thường được dùng cho da mắc bệnh. Tuy nhiên, một khi nhạy cảm đã xảy ra, chúng có thể cũng phản ứng với những mỹ phẩm có chứa các thành phần tương tự.

Vai trò của sự nhạy cảm chéo

Các chất hóa học có thể gây ra các phản ứng chéo, và các tổn thương chàm tiếp xúc có thể được duy trì theo cách này. Đây là trường hợp đặc biệt với các thành phần nước hoa, chúng thường phản ứng chéo với thành phần khác và cũng áp dụng cho tất cả các thành phần mỹ phẩm.

Các chất gia tăng hấp thu

Môi trường hóa học có thể ảnh hưởng căn bản đến khả năng nhạy cảm của người đối với các chất hóa học. Ví dụ, các chất nhũ hóa và các dung môi tăng hấp thu da và do đó nhạy cảm tiếp xúc. Các chất gia tăng hấp thu cũng có thể là nguồn gốc của các phản ứng thử nghiệm âm tính giả, các sản phẩm mỹ phẩm có thể tự gây dị ứng (hoặc kích ứng) mặc dù các thành phần được tách khỏi môi trường của sản phẩm và được thử nghiệm riêng biệt có thể không gây phản ứng.

Vùng sử dụng

Một số vùng của da như mí mắt đặc biệt có khuynh hướng xảy ra các phản ứng viêm da tiếp xúc. Kem dưỡng sử dụng cho toàn mặt như sản phẩm chăm sóc mặt cùng với các sản phẩm chăm sóc tóc có thể gây phản ứng dị ứng chỉ ở vùng mí mắt. Hơn nữa, “viêm da lạc vị trí” (do tay làm chất gây dị ứng dính sang vùng khác, thường xảy ra với tosylamide/formaldehyde, ví dụ như para toluene sulfonamide formaldehyde, resin, chất dị ứng trong sơn móng tay), dị ứng tiếp xúc “không khí” (do nước hoa), cũng như dị ứng “vợ chồng” (do các sản phẩm sử dụng chung) thường chỉ xảy ra ở vùng da nhạy cảm như mí mắt, môi và cổ. Hơn nữa, khả năng hấp thu của các mỹ phẩm cao hơn ở một số vùng hút giữ như các nếp gấp cơ thể (nách, bẹn) và vùng sinh dục dẫn đến nguy cơ nhạy cảm tiếp xúc gia tăng. Tại các nếp gấp của cơ thể, các phản ứng dị ứng có xu hướng kéo dài vài tuần sau khi tiếp xúc ban đầu với chất gây dị ứng. Điều này có thể một phần do quần áo nhiễm bẩn còn sót lại cũng như sự gia tăng hấp thu của chất gây dị ứng.

Tình trạng da

Khi da bị hư tổn, hàng rào da tại chỗ bị suy yếu làm tăng cường hấp thu các chất và do đó tăng nguy cơ của phản ứng dị ứng. Đây là trường hợp xảy ra với các sản phẩm chăm sóc cơ thể được sử dụng để giảm khô da, da dị ứng và với các loại kem dùng để bảo vệ da tay khi gặp các vấn đề về khô hay nứt. Đôi khi, phản ứng dị ứng có thể được giới hạn ở một số vùng da (những vùng đã bị ảnh hưởng phản ứng nhiều hơn vùng khác với cùng một chất gây dị ứng) và thậm chí có thể biểu hiện hình ảnh lâm sàng bất thường mà chưa được cho là viêm da tiếp xúc. Thật ra các phản ứng dị ứng tiếp xúc với các chất bảo quản trên mặt có biểu hiện như một thâm nhiễm tế bào lympho hoặc thậm chí có lupus ban đỏ.

Thời gian tiếp xúc

Trong thế giới mỹ phẩm, việc phân biệt giữa các sản phẩm lưu lại trên da (vẫn còn trên da sau vài giờ đồng hồ, ví dụ như sản phẩm chăm sóc cơ thể, mặt và sản phẩm trang điểm) với các sản phẩm được rửa sạch (được loại bỏ ngay hoàn toàn) đang được thực hiện. Việc phân chia giữa hai loại sản phẩm này không phải lúc nào cũng có liên quan đến quá trình nhạy cảm, do một lớp mỏng có thể vẫn còn trên da và đủ để cho phép các thành phần hấp thu, ví dụ giấy vệ sinh ẩm ướt (với các chất bảo quản là các chất gây dị ứng) và dung dịch tẩy trang.

Tần suất sử dụng và tác động tích lũy

Sử dụng hàng ngày hoặc vài lần một ngày các mỹ phẩm có thể khiến các thành phần tích tụ trong da và do đó tăng nguy cơ các phản ứng phụ. Trong thực tế, nồng độ của một thành phần có thể quá thấp để gây ra nhạy cảm trong một sản phẩm đơn độc nhưng có thể đạt đến nồng độ tới hạn trong da nếu nhiều sản phẩm chứa thành phần đó được sử dụng liên tục. Điều này có thể xảy ra đối với người trung thành với các sản phẩm của cùng một thương hiệu, ví dụ kem ngày và đem, phấn nền, sản phẩm làm sạch, bởi vì nhà sản xuất sẽ thường sử dụng hệ thống chất bảo quản tương tự cho tất cả các sản phẩm của họ. Điều này nên được các công ty cân nhắc khi sử dụng các thành phần hoạt tính sinh học như các chất bảo quản, chất nhũ hóa, chất chống oxi hóa và chất tạo mùi vì nó có thể giải thích cho nhiều phản ứng có hại với các chất cụ thể này. Theo kinh nghiệm, những người sử dụng mỹ phẩm nhiều có khuynh hướng viêm da do mỹ phẩm nhiều hơn những người khác.